Shartli ko'rsatmalar

Shartli ko'rsatmalar belgilangan ifodaning qiymatiga qarab boshqa ko'rsatmalarni bajaradi yoki o'tkazib yuboradi. Bu ko'rsatmalar kodingizning "qaror qabul qilish nuqtalari" bo'lib, ular ba'zan "tarmoqlar" (branches) deb ham ataladi. Agar JavaScript interpretatorini kodingiz bo'ylab biror yo'ldan ketayotgan deb tasavvur qilsak, shartli ko'rsatmalar kod ikki yoki undan ortiq yo'lga tarmoqlanadigan va interpretator qaysi yo'ldan borishni tanlashi kerak bo'lgan joylardir.

Keyingi quyi bo'limlar JavaScript'ning asosiy shartli ko'rsatmasi — if/else ko'rsatmasini tushuntiradi, shuningdek, murakkabroq, ko'p tarmoqli switch ko'rsatmasini ham qamrab oladi.

if

if ko'rsatmasi — bu JavaScript'ga qarorlar qabul qilish, aniqrog'i, ko'rsatmalarni shartli ravishda bajarish imkonini beruvchi fundamental boshqaruvchi ko'rsatmadir. Bu ko'rsatmaning ikki xil shakli mavjud. Birinchisi:

Bu shaklda expression (ifoda) baholanadi. Agar hosil bo'lgan qiymat truthy bo'lsa, statement (ko'rsatma) bajariladi. Agar expression falsy bo'lsa, statement bajarilmaydi. (truthy va falsy qiymatlarning ta'rifi uchun §3.4-bo'limga qarang.) Masalan:

Yoki shunga o'xshash:

E'tibor bering, ifodani o'rab turuvchi qavslar if ko'rsatmasi sintaksisining majburiy qismidir.

JavaScript sintaksisi if kalit so'zi va qavs ichidagi ifodadan keyin yagona ko'rsatma kelishini talab qiladi, lekin ko'rsatmalar blokidan foydalanib, bir nechta ko'rsatmani bittaga birlashtirish mumkin. Shunday qilib, if ko'rsatmasi quyidagi ko'rinishga ham ega bo'lishi mumkin:

if ko'rsatmasining ikkinchi shakli expression false bo'lganda bajariladigan else qismini kiritadi. Uning sintaksisi quyidagicha:

Ko'rsatmaning bu shakli, agar expression truthy bo'lsa, statement1'ni, falsy bo'lsa, statement2'ni bajaradi. Masalan:

Ichma-ich joylashgan if ko'rsatmalari else qismlari bilan ishlatilganda, else qismining tegishli if ko'rsatmasiga bog'langanligiga ishonch hosil qilish uchun biroz ehtiyotkorlik talab etiladi. Quyidagi qatorlarni ko'rib chiqamiz:

Bu misolda ichki if ko'rsatmasi tashqi if ko'rsatmasi sintaksisi ruxsat bergan yagona ko'rsatma vazifasini bajarmoqda. Afsuski, else'ning qaysi if'ga tegishli ekanligi noaniq (abzas bilan berilgan ishoradan tashqari). Va bu misolda abzas xato qo'llanilgan, chunki JavaScript interpretatori aslida avvalgi misolni quyidagicha talqin qiladi:

JavaScript'dagi (va boshqa ko'plab dasturlash tillaridagi) qoida shundan iboratki, standart holatda else qismi o'ziga eng yaqin joylashgan if ko'rsatmasining bir qismi hisoblanadi. Bu misolni kamroq noaniq va o'qish, tushunish, qo'llab-quvvatlash hamda nosozliklarni tuzatishni osonlashtirish uchun jingalak qavslardan foydalanish kerak:

Ko'pgina dasturchilar, tanasi faqat bitta ko'rsatmadan iborat bo'lsa ham, if va else ko'rsatmalarining (shuningdek, while sikllari kabi boshqa tarkibiy ko'rsatmalarning) tanasini doim jingalak qavslar ichiga olishni odat qilishgan. Bunga doimiy amal qilish yuqorida ko'rsatilgan kabi muammolarning oldini oladi va shu amaliyotni qo'llash tavsiya etiladi. Ushbu chop etilgan kitobda men misol kodlarini vertikal jihatdan ixcham saqlashga ko'proq e'tibor beraman va shu sababli bu masalada har doim ham o'z maslahatimga amal qilavermayman.

else if zanjiri

if/else ko'rsatmasi bitta shartga ko'ra ikki yo'ldan birini tanlash imkonini beradi. Xo'sh, agar yo'llar ko'p bo'lsa-chi? Bir nechta kod qismlaridan faqat bittasini bajarish kerak bo'lganda, else if yordamga keladi. Aslida, else if JavaScript'ning alohida bir ko'rsatmasi emas. U shunchaki ketma-ket kelgan if/else ko'rsatmalari natijasida vujudga keladigan va dasturchilar orasida keng ommalashgan uslubiy yechimdir (idiom):

Bu kodning tuzilishida hech qanday o'zgacha biror narsa yo'q. Bu shunchaki if ko'rsatmalarining zanjiri bo'lib, unda har bir keyingi if o'zidan oldingi ko'rsatmaning else qismini tashkil etadi. else if uslubidan foydalanish, bu ko'rsatmalarni ularning sintaktik jihatdan teng kuchli, ammo o'qish uchun noqulay bo'lgan, to'liq ichma-ich joylashgan shaklidan ko'ra ancha afzalroqdir:

switch

if ko'rsatmasi dastur bajarilish oqimida tarmoqlanishni yuzaga keltiradi va else if uslubidan foydalanib, ko'p yo'nalishli tarmoqlanishni amalga oshirish mumkin. Biroq barcha tarmoqlar ayni bir ifodaning qiymatiga bog'liq bo'lgan holatlarda, bu eng yaxshi yechim emas. Bunday vaziyatda, o'sha ifodani bir nechta if ko'rsatmalarida qayta-qayta baholash — resurslarni behuda sarflashdir.

switch ko'rsatmasi aynan shu holatni hal qilish uchun mo'ljallangan. switch kalit so'zidan keyin qavslar ichida ifoda va jingalak qavslar ichida kod bloki keladi:

Biroq switch ko'rsatmasining to'liq sintaksisi bundan murakkabroq. Kod bloki ichidagi turli joylar case kalit so'zi, undan keyin keladigan ifoda va ikki nuqta bilan belgilanadi. switch ishga tushganda, u expression'ning qiymatini hisoblaydi va so'ngra case begilaridan o'z ifodasi ayni shu qiymatga baholanadiganini qidiradi (bu yerda moslik === operatori bilan aniqlanadi). Agar shunday belgi topilsa, u kod blokini o'sha case bilan belgilangan ko'rsatmadan boshlab bajarishni boshlaydi. Agar mos keladigan qiymatga ega case topilmasa, u default: deb belgilangan ko'rsatmani qidiradi. Agar default: belgisi ham bo'lmasa, switch ko'rsatmasi kod blokini butunlay o'tkazib yuboradi.

switch — tushuntirish uchun biroz chalkash ko'rsatma; uning ishlashi misol bilan ancha oydinlashadi. Quyidagi switch ko'rsatmasi oldingi bo'limda ko'rsatilgan takroriy if/else ko'rsatmalariga ekvivalentdir:

Bu koddagi har bir case'ning oxirida ishlatilgan break kalit so'ziga e'tibor bering. Ushbu bobning keyingi qismida tasvirlanadigan break ko'rsatmasi interpretatorni switch ko'rsatmasining oxiriga "sakrashga" (yoki undan "chiqib ketishga") va undan keyin keladigan ko'rsatma bilan davom etishga majbur qiladi.

switch ko'rsatmasidagi case bandlari faqat kerakli kodning boshlanish nuqtasini belgilaydi; ular hech qanday tugash nuqtasini belgilamaydi. break ko'rsatmalari bo'lmagan taqdirda, switch ko'rsatmasi o'z kod blokini o'z ifodasining qiymatiga mos keladigan case belgisidan boshlab bajarishni boshlaydi va blokning oxiriga yetguncha ko'rsatmalarni bajarishda davom etadi. Kamdan-kam hollarda, bir case belgisidan keyingisiga "o'tib ketadigan" (falls through) bunday kod yozish foydali bo'ladi, lekin 99% hollarda har bir case'ni break ko'rsatmasi bilan yakunlashga ehtiyot bo'lish kerak. (Biroq switch'ni funksiya ichida ishlatganda, break ko'rsatmasi o'rniga return ko'rsatmasidan foydalanish mumkin. Ikkalasi ham switch ko'rsatmasini yakunlashga va bajarilishning keyingi case'ga o'tib ketishining oldini olishga xizmat qiladi.)

Quyida switch ko'rsatmasining yanada hayotiyroq misoli keltirilgan; u qiymatni uning tipiga qarab satrga o'zgartiradi:

E'tibor bering, oldingi ikki misolda case kalit so'zlaridan keyin mos ravishda son va satr literallari kelgan. Amalda switch ko'rsatmasi eng ko'p shu tarzda ishlatiladi, lekin shuni yodda tutingki, ECMAScript standarti har bir case'dan keyin ixtiyoriy ifoda kelishiga ruxsat beradi.

switch ko'rsatmasi avval switch kalit so'zidan keyingi ifodani baholaydi, so'ngra mos keladigan qiymatni topguncha case ifodalarini ular paydo bo'lish tartibida baholaydi.¹ Mos keladigan case == tenglik operatori bilan emas, balki === ayniyat operatori yordamida aniqlanadi, shuning uchun ifodalar hech qanday tip konversiyasisiz mos kelishi kerak.

switch ko'rsatmasi har safar bajarilganda case ifodalarining hammasi ham baholanmasligi sababli, tarkibida funksiya chaqiruvlari yoki tayinlashlar kabi qo'shimcha ta'sirlarga ega bo'lgan case ifodalarini ishlatishdan qochish kerak. Eng xavfsiz yo'l — bu case ifodalarini shunchaki konstantali ifodalar bilan cheklashdir.

Avvalroq tushuntirilganidek, agar case ifodalarining hech biri switch ifodasiga mos kelmasa, switch ko'rsatmasi o'z tanasini default: belgisi qo'yilgan ko'rsatmadan boshlab bajaradi. Agar default: belgisi bo'lmasa, switch ko'rsatmasi o'z tanasini butunlay o'tkazib yuboradi. E'tibor bering, ko'rsatilgan misollarda default: belgisi barcha case belgilaridan keyin, switch tanasining oxirida kelmoqda. Bu uning mantiqiy va keng tarqalgan joylashuvi, lekin u aslida ko'rsatma tanasining istalgan joyida paydo bo'lishi mumkin.

1. case ifodalarining runtime'da baholanishi JavaScript'dagi switch ko'rsatmasini C, C++ va Java'dagi switch ko'rsatmasidan ancha farqli (va kamroq samarali) qiladi. Bu tillarda case ifodalari bir xil tipdagi, kompilyatsiya vaqtidagi konstantalar bo'lishi shart va switch ko'rsatmalari ko'pincha yuqori samarali sakrash jadvallariga kompilyatsiya qilinishi mumkin. ↩