Mantiqiy ifodalar
&&, ||, va ! mantiqiy operatorlari mantiqiy algebrani amalga oshiradi va ko‘pincha ikki munosabat ifodasini bitta, murakkabroq ifodaga birlashtirish uchun munosabat operatorlari bilan birgalikda ishlatiladi. Bu operatorlar keyingi quyi mavzularda tasvirlangan. Ularni to‘liq tushunish uchun, §3.4-bo‘limda tanishtirilgan truthy va falsy qiymatlar tushunchasini qayta ko‘rib chiqishingiz foydali bo‘lishi mumkin.
Mantiqiy VA (&&)
&& operatorini uch xil darajada tushunish mumkin. Eng sodda darajada, mantiqiy operandlar bilan ishlatilganda, && ikki qiymat ustida mantiqiy VA (AND) amalini bajaradi: u faqat va faqat birinchi operandi ham, ikkinchi operandi ham true bo‘lgandagina true qaytaradi. Agar bu operandlardan biri yoki ikkalasi ham false bo‘lsa, u false qaytaradi.
&& ko‘pincha ikki munosabat ifodasini birlashtiruvchi bog‘lovchi sifatida ishlatiladi:
Munosabat ifodalari har doim true yoki false'ga baholanadi, shuning uchun bu kabi ishlatilganda, && operatorining o‘zi ham true yoki false qaytaradi. Munosabat operatorlari && (va ||)'dan yuqoriroq ustuvorlikka ega, shuning uchun bunday ifodalarni qavslarsiz bemalol yozish mumkin.
Lekin && o‘z operandlarining mantiqiy qiymat bo‘lishini talab qilmaydi. Yodingizda bo‘lsa, barcha JavaScript qiymatlari yo truthy, yo falsy bo‘ladi. (§3.4-bo‘limda batafsil yoritilgan. Falsy qiymatlar: false, null, undefined, 0, -0, NaN va "". Qolgan barcha qiymatlar, jumladan, barcha obyektlar, truthy hisoblanadi.)
&&'ni tushunish mumkin bo‘lgan ikkinchi daraja — bu truthy va falsy qiymatlar uchun mantiqiy VA operatori sifatidadir. Agar ikkala operand ham truthy bo‘lsa, operator truthy qiymat qaytaradi. Aks holda, operandlardan biri yoki ikkalasi ham falsy bo‘lishi kerak va operator falsy qiymat qaytaradi. JavaScript'da mantiqiy qiymatni kutadigan har qanday ifoda yoki ko‘rsatma truthy yoki falsy qiymat bilan ishlay oladi, shuning uchun &&'ning har doim ham true yoki false qaytarmasligi amaliy muammolarga olib kelmaydi.
E’tibor bering, bu tavsifda operator "truthy qiymat" yoki "falsy qiymat" qaytaradi deyilgan, lekin bu qiymat aynan nima ekanligiga aniqlik kiritilmagan. Buning uchun biz &&'ni uchinchi va yakuniy darajada tasvirlashimiz kerak. Bu operator o‘zining birinchi operandini, ya’ni chap tomonidagi ifodani bajarishdan boshlaydi. Agar chap tomondagi qiymat falsy bo‘lsa, butun ifodaning qiymati ham falsy bo‘lishi shart. Shuning uchun && shunchaki chap tomondagi qiymatni qaytaradi va o‘ng tomondagi ifodani umuman bajarmaydi ham.
Boshqa tomondan, agar chap tomondagi qiymat truthy bo‘lsa, u holda ifodaning umumiy qiymati o‘ng tomondagi qiymatga bog‘liq bo‘ladi. Agar o‘ng tomondagi qiymat truthy bo‘lsa, umumiy qiymat ham truthy bo‘lishi kerak, agar o‘ng tomondagi qiymat falsy bo‘lsa, umumiy qiymat ham falsy bo‘lishi kerak. Shunday qilib, chap tomondagi qiymat truthy bo‘lganda, && operatori o‘ng tomondagi qiymatni bajaradi va qaytaradi:
&& o‘zining o‘ng tomonidagi operandini bajarishi yoki bajarmasligi mumkinligini tushunish muhimdir. Bu kod misolida p o‘zgaruvchisiga null qiymati berilgan va p.x ifodasi, agar bajarilganida, TypeError xatoligiga sabab bo‘lardi. Lekin kod &&'dan shunday idiomatik usulda foydalanadiki, p.x faqat p truthy bo‘lgandagina — ya’ni, null yoki undefined bo‘lmagandagina — bajariladi.
&&'ning bu xususiyati ba’zan qisqa tutashuv (short-circuiting) deb ataladi va siz ba’zan kodni shartli ravishda bajarish uchun aynan shu xususiyatdan ataylab foydalanilgan kodni ko‘rishingiz mumkin. Masalan, quyidagi ikki JavaScript kod qatori bir xil natija beradi:
Umuman olganda, &&'ning o‘ng tomonida qo‘shimcha ta’sirga (side effects) ega bo‘lgan (tayinlashlar, inkrementlar, dekrementlar yoki funksiya chaqiruvlari) ifoda yozganingizda ehtiyot bo‘lishingiz kerak. Bu qo‘shimcha ta’sirlarning yuz berishi chap tomonning qiymatiga bog‘liq bo‘ladi.
Ushbu operatorning aslida ancha murakkab ishlashiga qaramay, u eng ko‘p truthy va falsy qiymatlar ustida ishlaydigan oddiy mantiqiy algebra operatori sifatida ishlatiladi.
Mantiqiy YOKI (||)
|| operatori o‘zining ikki operandi ustida mantiqiy YOKI (OR) amalini bajaradi. Agar bir yoki ikkala operand truthy bo‘lsa, u truthy qiymat qaytaradi. Agar ikkala operand ham falsy bo‘lsa, u falsy qiymat qaytaradi.
Garchi || operatori ko‘pincha shunchaki mantiqiy YOKI operatori sifatida ishlatilsa-da, u ham && operatori kabi murakkabroq xususiyatga ega. U o‘zining birinchi operandini, ya’ni chap tomondagi ifodani bajarishdan boshlaydi. Agar bu birinchi operandning qiymati truthy bo‘lsa, u qisqa tutashuvga uchraydi va o‘ng tomondagi ifodani umuman bajarmasdan, o‘sha truthy qiymatni qaytaradi. Boshqa tomondan, agar birinchi operandning qiymati falsy bo‘lsa, u holda || o‘zining ikkinchi operandini bajaradi va o‘sha ifodaning qiymatini qaytaradi.
&& operatoridagi kabi, bu yerda ham o‘ng tomonidagi operandda qo‘shimcha ta’sirlar bo‘lishidan ehtiyot bo‘lishingiz kerak, faqat o‘ng tomondagi ifoda bajarilmasligi mumkinligidan maqsadli foydalanmoqchi bo‘lsangiz, bu mustasno.
Bu operatorning idiomatik ishlatilishidan biri — bu bir nechta alternativlar to‘plamidan birinchi truthy qiymatni tanlab olishdir:
E’tibor bering, agar 0 qiymati maxWidth uchun to‘g‘ri qiymat bo‘lsa, bu kod to‘g‘ri ishlamaydi, chunki 0 falsy qiymatdir. Bunga alternativ yechim uchun ?? operatoriga (§4.13.2) qarang.
ES6'dan oldin, bu usul ko‘pincha funksiyalarda parametrlar uchun standart qiymatlarni ta’minlash maqsadida ishlatilgan:
Biroq ES6 va undan keyingi versiyalarda bu usulga endi hojat yo‘q, chunki standart (default) parametr qiymatini shunchaki funksiya ta’rifining o‘zida yozish mumkin: function copy(o, p={}) { ... }.
Mantiqiy INKOR (!)
! operatori birlik operatordir; u bitta operandning oldidan qo‘yiladi. Uning vazifasi o‘z operandining mantiqiy qiymatini inversiya qilish (teskarisiga o‘girish)dir. Masalan, agar x truthy bo‘lsa, !x false'ga baholanadi. Agar x falsy bo‘lsa, u holda !x true bo‘ladi.
&& va || operatorlaridan farqli o‘laroq, ! operatori o‘z operandini, inversiya qilishdan oldin, mantiqiy qiymatga o‘zgartiradi (3-bobda tasvirlangan qoidalar asosida). Bu shuni anglatadiki, ! har doim true yoki false qaytaradi va siz har qanday x qiymatini uning mantiqiy ekvivalentiga bu operatorni ikki marta qo‘llash orqali o‘zgartirishingiz mumkin: !!x (§3.9.2-bo‘limga qarang).
Birlik operator sifatida ! yuqori ustuvorlikka ega va mahkam bog‘lanadi. Agar siz p && q kabi ifodaning qiymatini inversiya qilmoqchi bo‘lsangiz, qavslardan foydalanishingiz kerak: !(p && q).
Shu o‘rinda, JavaScript sintaksisi yordamida ifodalashimiz mumkin bo‘lgan mantiqiy algebraning ikki qonunini ta’kidlab o‘tish joiz: