Funksiyani chaqirish ifodalari

Chaqiruv ifodasi (invocation expression) — bu JavaScript'da funksiya yoki metodni chaqirish (yoki bajarish) uchun mo‘ljallangan sintaksisdir. U chaqirilishi kerak bo‘lgan funksiyani aniqlovchi funksiya ifodasi bilan boshlanadi. Funksiya ifodasidan keyin ochuvchi qavs, nolta yoki undan ortiq argument ifodalaridan iborat vergul bilan ajratilgan ro‘yxat va yopuvchi qavs keladi. Bir nechta misollar:

Chaqiruv ifodasi bajarilganda, avval funksiya ifodasi, so‘ngra argument ifodalari bajarilib, argument qiymatlari ro‘yxati hosil qilinadi. Agar funksiya ifodasining qiymati funksiya bo‘lmasa, TypeError xatoligi yuzaga keladi. Keyin, argument qiymatlari funksiya ta’riflanganda ko‘rsatilgan parametr nomlariga tartib bilan tayinlanadi va shundan so‘ng funksiya tanasi bajariladi. Agar funksiya biror qiymatni qaytarish uchun return ko‘rsatmasidan foydalansa, o‘sha qiymat chaqiruv ifodasining qiymatiga aylanadi. Aks holda, chaqiruv ifodasining qiymati undefined bo‘ladi. Funksiyalarni chaqirishning to‘liq tafsilotlari, jumladan, argument ifodalari soni funksiya ta’rifidagi parametrlar soniga mos kelmaganda nima sodir bo‘lishi haqidagi tushuntirishlar 8-bobda keltirilgan.

Har bir chaqiruv ifodasi bir juft qavsni va ochuvchi qavsdan oldingi bir ifodani o‘z ichiga oladi. Agar bu ifoda xossaga murojaat qilish ifodasi bo‘lsa, u holda bu chaqiruv metod chaqiruvi (method invocation) deb nomlanadi. Metod chaqiruvlarida, xossaga murojaat qilishning obyekti bo‘lgan obyekt yoki massiv funksiya tanasi bajarilayotgan vaqtda this kalit so‘zining qiymatiga aylanadi. Bu funksiyalar (shu tarzda ishlatilganda biz ularni "metodlar" deb ataymiz) o‘zlari tegishli bo‘lgan obyekt ustida amallar bajaradigan obyektga yo‘naltirilgan dasturlash paradigmasini yaratish imkonini beradi. Tafsilotlar uchun 9-bobga qarang.

Shartli chaqiruv

ES2020'da siz funksiyani () o‘rniga ?.() yordamida ham chaqirishingiz mumkin. Odatda, siz funksiyani chaqirganingizda, agar qavslardan chapdagi ifoda null yoki undefined yoxud boshqa biror funksiya bo‘lmagan qiymat bo‘lsa, TypeError xatoligi yuzaga keladi. Yangi ?.() chaqiruv sintaksisi bilan esa, agar ?.'dan chapdagi ifoda null yoki undefined'ga baholansa, butun chaqiruv ifodasi undefined'ga baholanadi va hech qanday istisno (exception) yuzaga kelmaydi.

Massiv obyektlarining sort() metodi mavjud bo‘lib, unga massiv elementlari uchun kerakli saralash tartibini aniqlaydigan ixtiyoriy funksiya argumentini uzatish mumkin. ES2020'dan oldin, agar siz sort() kabi ixtiyoriy funksiya argumentini qabul qiladigan metod yozmoqchi bo‘lsangiz, odatda if ko‘rsatmasi yordamida funksiya argumenti mavjudligini tekshirib, keyin uni if tanasi ichida chaqirardingiz:

ES2020'ning bu shartli chaqiruv sintaksisi bilan esa, siz shunchaki funksiya chaqiruvini ?.() yordamida yozishingiz mumkin va chaqiruv faqat chaqiriladigan qiymat haqiqatan ham mavjud bo‘lgandagina sodir bo‘lishini bilasiz:

Biroq shuni yodda tutingki, ?.() faqat chap tomonning null yoki undefined ekanligini tekshiradi. U qiymatning haqiqatan ham funksiya ekanligini tekshirmaydi. Shuning uchun, bu misoldagi square() funksiyasiga, masalan, ikkita son uzatsangiz, u baribir istisno yuzaga keltiradi.

Xuddi shartli xossa murojaati ifodalari (§4.4.1) kabi, ?.() bilan funksiya chaqiruvi ham qisqa tutashuvlidir (short-circuiting): agar ?.'dan chapdagi qiymat null yoki undefined bo‘lsa, qavslar ichidagi argument ifodalarining hech biri bajarilmaydi:

?.() bilan shartli chaqiruv ifodalari funksiyalar uchun qanday ishlasa, metodlar uchun ham xuddi shunday ishlaydi. Lekin metod chaqiruvi o‘z ichiga xossaga murojaat qilishni ham olgani uchun, quyidagi ifodalar orasidagi farqlarni tushunib olishga bir lahza vaqt ajratishga arziydi:

Birinchi ifodada, o obyekti m xossasiga ega bo‘lishi va bu xossaning qiymati funksiya bo‘lishi kerak. Ikkinchi ifodada, agar o obyekti null yoki undefined bo‘lsa, ifoda undefined'ga baholanadi. Lekin o obyekti boshqa har qanday qiymatga ega bo‘lsa, u m xossasiga ega bo‘lishi va bu xossaning qiymati funksiya bo‘lishi shart. Uchinchi ifodada esa, o obyekti null yoki undefined bo‘lmasligi kerak. Agar unda m xossasi bo‘lmasa, yoki bu xossaning qiymati null bo‘lsa, butun ifoda undefined'ga baholanadi.

?.() bilan shartli chaqiruv JavaScript'ning eng yangi xususiyatlaridan biridir. 2020-yilning ilk oylariga kelib, bu yangi sintaksis ko‘pchilik asosiy brauzerlarning joriy yoki beta versiyalarida qo‘llab-quvvatlanadi.